-ի ազդեցությունըՀամաշխարհային պատերազմներհամաշխարհային տնտեսության մասին լայնածավալ ուսումնասիրության և բանավեճի առարկա է ինչպես պատմաբանների, այնպես էլ տնտեսագետների միջև: 20-րդ դարի երկու հիմնական հակամարտությունները՝ Առաջին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմները, ձևավորեցին ոչ միայն ազգերի քաղաքական լանդշաֆտը, այլև այսօր միջազգային հարաբերությունները կառավարող տնտեսական շրջանակները: Այս ազդեցության ըմբռնումը վճռորոշ է համաշխարհային տնտեսության ներկա վիճակը հասկանալու համար: Առաջին համաշխարհային պատերազմը (1914-1918 թթ.) նշանակալից շրջադարձային պահ է համաշխարհային տնտեսական դինամիկայի մեջ: Պատերազմը հանգեցրեց կայսրությունների փլուզմանը, ներառյալ Ավստրո-Հունգարական և Օսմանյան կայսրությունները, և հանգեցրեց նոր ազգերի առաջացմանը: 1919-ին Վերսալի պայմանագիրը ծանր փոխհատուցումներ պարտադրեց Գերմանիային, ինչը հանգեցրեց Վայմարի Հանրապետությունում տնտեսական անկայունության։
Այս անկայունությունը նպաստեց հիպերինֆլյացիային 1920-ականների սկզբին, որը ալիքային ազդեցություն ունեցավ ողջ Եվրոպայում և ամբողջ աշխարհում: ԱյնտնտեսականՄիջպատերազմյան ժամանակաշրջանի խառնաշփոթը հիմք դրեց Մեծ դեպրեսիայի համար, որը սկսվեց 1929 թվականին և կործանարար ազդեցություն ունեցավ համաշխարհային առևտրի և զբաղվածության վրա: Առաջին համաշխարհային պատերազմի տնտեսական հետևանքները նաև զգալի փոփոխություններ են առաջացրել արդյունաբերական արտադրության և աշխատաշուկաներում: Երկրները, որոնք նախկինում ապավինում էին գյուղատնտեսությանը, սկսեցին արագորեն արդյունաբերականանալ՝ բավարարելու պատերազմի ժամանակների պահանջները: Այս տեղաշարժը ոչ միայն փոխակերպեց տնտեսությունները, այլև փոխեց սոցիալական կառուցվածքները, քանի որ կանայք աննախադեպ թվով մտան աշխատուժ: Պատերազմը խթանեց տեխնոլոգիական առաջընթացը, մասնավորապես, արտադրության և տրանսպորտի ոլորտում, որոնք հետագայում վճռորոշ դեր կխաղան 20-րդ դարի տնտեսական վերականգնման գործում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը (1939-1945) էլ ավելի սաստկացրեց այս տնտեսական վերափոխումները։ Պատերազմի ջանքերը պահանջում էին ռեսուրսների զանգվածային մոբիլիզացիա, ինչը հանգեցրեց արտադրության տեխնիկայի նորարարություններին և պատերազմի ժամանակաշրջանի տնտեսության հաստատմանը:
Միացյալ Նահանգները հայտնվեց որպես համաշխարհային տնտեսական հզոր կենտրոն՝ զգալիորեն մեծացնելով իր արդյունաբերական արտադրանքը դաշնակից ուժերին աջակցելու համար: Հետպատերազմյան ժամանակաշրջանում իրականացվեց Մարշալի պլանը, որը ֆինանսական օգնություն էր տրամադրում եվրոպական տնտեսությունների վերականգնման համար: Այս նախաձեռնությունը ոչ միայն օգնեց կայունացնել պատերազմից տուժած երկրներին, այլ նաև խթանեց տնտեսական համագործակցությունը և ինտեգրումը` հիմք դնելով Եվրամիության համար: 1944 թվականին Բրետտոն Վուդսի համաժողովը ստեղծեց նոր միջազգային արժութային համակարգ՝ ստեղծելով այնպիսի հաստատություններ, ինչպիսիք են Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ) և Համաշխարհային բանկը: Այս հաստատությունները նպատակ ունեին խթանել համաշխարհային տնտեսական կայունությունը և կանխել այնպիսի տնտեսական ճգնաժամերը, որոնք պատուհասել էին միջպատերազմյան տարիներին: Ֆիքսված փոխարժեքների և ԱՄՆ դոլարի հաստատումը որպես աշխարհի առաջնային պահուստային արժույթ նպաստեց միջազգային առևտուրն ու ներդրումներին՝ հետագա ինտեգրելով համաշխարհային տնտեսությունը:
Համաշխարհային պատերազմների ազդեցությունը տնտեսական քաղաքականության վրա այսօր էլ զգացվում է։ 20-րդ դարասկզբի տնտեսական ցնցումներից քաղված դասերը ձևավորել են հարկաբյուջետային և դրամավարկային քաղաքականության ժամանակակից մոտեցումները: Կառավարություններն այժմ առաջնահերթություն են տալիս տնտեսական կայունությանը և աճին, հաճախ կիրառում են հակացիկլային միջոցներ ռեցեսիայի հետևանքները մեղմելու համար: Ավելին, համաշխարհային պատերազմների արդյունքում ձևավորված աշխարհաքաղաքական լանդշաֆտը շարունակում է ազդել տնտեսական հարաբերությունների վրա: Զարգացող տնտեսությունների վերելքը, մասնավորապես Ասիայում, փոխել է ուժերի հավասարակշռությունը համաշխարհային առևտրում: Չինաստանի և Հնդկաստանի նման երկրները դարձել են համաշխարհային տնտեսության կարևոր խաղացողներ՝ մարտահրավեր նետելով համաշխարհային պատերազմներից հաղթանակած արևմտյան երկրների գերակայությանը:
Եզրափակելով՝ համաշխարհային տնտեսության վրա համաշխարհային պատերազմների ազդեցությունը խորն է և բազմակողմանի։ Սկսած կայսրությունների փլուզումից և նոր ազգերի վերելքից մինչև միջազգային ֆինանսական ինստիտուտների ստեղծումը, այս հակամարտությունները անջնջելի հետք են թողել տնտեսական կառույցների և քաղաքականության վրա: Քանի որ աշխարհը շարունակում է հաղթահարել բարդ տնտեսական մարտահրավերները, այս պատմական համատեքստի ըմբռնումը կարևոր է կայուն աճի և համագործակցության խթանման համար ավելի ու ավելի փոխկապակցված գլոբալ տնտեսությունում:
Հրապարակման ժամանակը՝ հոկտ-08-2024